در این بخش فقط مطالب مختصری از فرایند تبدیل شلتوک به برنج و تعاریف ان پرداخته و هر کدام از

ماشین های تبدیل نیاز به مطالب بیشتر و مزایا و معایب دارند که اینده نزدیک به ان خواهم پرداخت.

تبديل شلتوک به برنج سفيد در كارخانه هاي شالیكوبي و ماشینهای آن :

از آنجاييكه برنج هرچه سالمتر و درصد خرد در آن كمتر باشد از بازار پسندي بيشتري

برخوردار خواهد بود ، لذا آشنايی هرچه بيشتـــر دست اندرکاران  مسئله تبديل شلتوک

به بــرنج سفيد با مبانی علمی تبديل و سيستمها و ماشينهـای روز در اين صنعت مي‌تواند

در جهت اصلاح ساختـارموجود و بهبود كيفيت برنج موثر باشد .

 

 ضايعات تبديل:

بخشي از دانه‌ها در حين عمليات تبديل در كارخانه‌هاي برنجكوبي ترك برداشته يا شكسته

مي‌شود. و اين دانه‌ها بخش اعظم ضايعات را تشكيل مي‌دهند.

 

عوامل موثر بر ضايعات تبديل :

      رقم و مشخصات ظاهری دانه

      اثرات محيطی

      زمان درو

      خرمنکوبی

      فرآيند تبديل

عمليات تبديل شلتوك به برنج سفيد به يك فرآيند پيچيده تبديل گشته است كه باعث بروز ضايعاتي در محصول مي شود.

 

ضايعات برنج به دو نوع كمي و كيفي قابل تقسيم مي باشد:

منظور از ضايعات كمي در توليد و تبديل شلتوك به برنج سفيد مقدار محصولي است كه غير

قابل استفاده و يا دور از دسترس مي‌باشد(در كل كشور بيش از550 ميليارد ريال تخمين زده شده).

اما ضايعات كيفي، آن قسمت از محصول است كه از حيز انتفاع خارج نشده است بلكه از

كيفيت آن كاسته شده و دچار افت قيمت گرديده است(وبالغ بر 1490 ميليارد ريال براي

كل كشور تخمين زده شده). با توجه به حجم عظيم ضايعات فوق الذكر به ناچار بايد تأثير

مستقل و متقابل عوامل ايجاد ضايعات در مراحل توليد را (كه كم هم نيستند) به حداقل

ممكن رساند.

 

فرآيند تبديل:

منظور از تبديل برنج كليه عمليات انجام گرفته روي برنج از انتهاي خشك‌كردن تا پايان

مرحله درجه بندي آن مي‌باشد. بر اساس نظر و يمبرلي (1983) فرآيند تبديل شامل عمليات

تميز كني، پوست كني ، سفيد كني و درجه بندي مي‌باشد. ( هدف از تبدیل تهیه برنج سفید

سالم از شلتوک می باشد.)

 

سيستمهاي تبديل:عموماً دو نوع سيستم تبديل برنج در بيشتر كشورهاي توليد كنندة برنج وجود دارد.

 

1- سيستم تبديل تك ماشيني : متوسط محصول بدست آمده از پوست كن بسته به نوع آن از

64-56 % متغير است. به طور عادي بين %30-25 محصول شكسته مي‌شود. صيقل دادن

محصول به صورت بسيار دقيق قابل كنترل نيست.سرعت دوراني توپي اين ماشين‌ها در ظرفيت

كم بين      900-800 دور در دقيقه و در ظرفيت بالا داراي دور 800-600 دور در دقيقه

مي‌باشد. اما ماشينهاي مدرن ديگري در سيستم تك ماشيني ساخته شده‌اند كه اكثر آنها داراي

ظرفيت  550-150 مي‌باشد.

 

2- سيستم تبديل چند ماشيني:

سيستم‌هاي تبديل با ظرفيت بالا و چند ماشيني براي هر مرحله تبديل، يك ماشين جداگانه

دارند. يعني براي هر يك از مراحل تميز كردن، پوست كني، جدا سازي پوست، جداسازي

سبوس و درجه بند، ماشيني جداگانه دارند. اين سيستمها معمولاً داراي ظرفيت 4-2 تن

در ساعت مي‌باشند.

 

ماشين‌هاي قابل استفاده در سيستم‌هاي تبديل چند ماشيني :

1- ماشين‌هاي تميز كن

2-  ماشين‌هاي پوست كن

3 - ماشين‌هاي جدا كننده پوست

4- جدا كنندة شلتوك از برنج قهوه اي ( Separator)

5- جدا سازهاي سبوس از دانه

6- ماشينهای درجه بند و بسته بند

 

ماشينهای پوست کن:

الف-  پوست‌کن‌هاي تيغه‌اي (Engel berg)

ب-  پوست‌کن‌هاي صفحه‌اي جريان از زير   ( Under Runner Disk Huller)

 

ج- پوست‌کن‌هاي گريز از مرکز (Centrifugal  Huller)

د) پوست‌کن‌هاي غلتک لاستيکي (Rubber Roll Husker)

 

Hulling the Paddy:

پوست در حدود 20% از وزن دانه را تشکیل می دهد. پوست کن غلتک لاستیکی امروزه

بطور وسیعی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.

 

جداسازی شلتوک از برنج قهوه ای(separator)  :

1- سیستم صندوقی (Table type)

2- سیستم سینی شکل (Try type)

 

ظرفيت پاديه صندوقي بين 1 تا 2 تن در ساعت برنج قهوه اي مي باشد اما ظرفيت پاديه

سيني شكل بيشتر از نوع صندوقي بوده و بسته به طول دانه از 2/1 تا 5/9 تن در ساعت

متغير است. هر چه طول دانه كوتاه تر باشد ظرفيت كاري پاديه ها بيشتر خواهد بود.

 

جدا سازهاي سبوس از دانه:

 

عمليات جداسازي سبوس از دانه را عموماً به نام «مرحله سفيد كني»

(whitening)مي‌خوانند، اما گاهي اوقات به اين عمل «صيقل دهي»

(Polishing) برنج نيز گفته مي‌شود.  دو روش جدا سازي لايه

سبوس از برنج قهوه‌اي وجود دارد كه عبارتند از:

 

1- استفاده از سايش دانه‌ها  

2- استفاده از مالش دانه‌ها

 

سفيد كن ها :

سفيد كردن اولين مرحله جداسازي سبوس از دانه بوده و براساس دو اصل عنوان شده در

قبل ماشينهاي مربوطه به دو دسته كلي سفيد كن‌هاي سايشي و سفيد كن‌هاي مالشي تقسيم مي‌شوند.

 

عوامل موثر بر فرآيند پوست کنی در پوست کن غلتک لاستيکی:

 

1-جنس غلتکها    2-سرعت دوراني غلتکها     3-فاصله بين غلتکها     4- رقم     -5 رطوبت

 

عوامل موثر بر فرآيند سفيدکنی:

 

1-ابعاد دانه‌ها        2-رطوبت دانه‌ها         3-زمان سفيدکني

 

نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه:

1- صنايع تبديلي موجود در زمينه برنج بسيار فرسوده و قديمي مي باشند.

2- سازنده گان ماشينهاي برنجكوبي با فناوري هاي جديد يا آشنا نيستند و يا آشنايي اندكي دارند.

3- اطلاعات بسياري از كارشناسان دست اندركار در مراكز اجرايي  ذيربط در استانهاي

برنج خيز با فناوريهاي جديد در زمينه تبديل شلتوك به برنج سفيد ناچيز مي باشد.

4-  در مورد تبديل شلتوك به برنج سفيد در كشور تا كنون هيچگونه استاندارد ملي تهيه و تدوين نشده است.

 

برنامه ارائه شده در دو قالب استراتژيك و تاكتيكي ميتواند در برگيرنده چهار بخش عمده زير باشد:

 

1ـ برنامه ريزي جهت نظارت بر عملكرد كارخانجات شاليكوبي

2ـ برنامه ريزي براي آموزش و بهره برداري اصولي از كارخانجات

3ـ برنامه ريزي براي وارد نمودن و گسترش فناوري هاي نو

4ـ برنامه ريزي براي استفاده بهينه از كارخانجات موجود

 

1ـ برنامه ريزي براي نظارت بر عملكرد كارخانجات:

اگر بهترين تكنولوژي هم در زمينه تبديل شلتوك به برنج بكار گرفته شود چنانچه در خصوص اصول صحيح بكارگيري آن نظارت كافي انجام نشود ممكن است پس از مدت همان تكنولوژي خود عامل جديدي براي ايجاد ضايعات باشد .

ايجاد و توسعه تشكل هاي صنفي و وظيفه مند در امر نظارت بر خود از راه كارهاي اساسي براي نظارت بر عملكرد كارخانه هاي شاليكوبي بوده و بايد مورد توجه قرار گيرد

 

2ـ برنامه ريزي براي آموزش و بهره برداري اصولي از كارخانجات موجود:

برنامه آموزشي در امر كاهش ضايعات برنج بايد فراگيران زير را دربرگيرد:

1ـ كارشناسان و متصديان دستگاههاي اجرايي كه در امر توليد برنج وظيفه مند ميباشند.

2ـ كارخانه داران (نيروهاي فني و صاحبان كارخانجات)

3ـ سازندگان دستگاهها و ماشين آلات برنجكوبي

4ـ كشاورزان شاليكار

 

3ـ برنامه ريزي براي وارد كردن و گسترش فن آوري هاي نو:

برنامه ريزي در اين خصوص بايد شامل موارد ذيل باشد:

1ـ دولت نسبت وارد كردن يك نمونه از هر نوع تكنولوژي خارجي و راه اندازي آن بعنوان الگوي ترويجي اقدام نمايد.

2ـ كارشناسان بخش هاي تحقيقاتي و اجرايي نسبت به بررسي مقايسه اي

عملكرد الگوهاي وارداتي از نظر كميت و كيفيت برنج اقدام نمايند.

3ـ سازندگان و صنعت گران ايراني با حمايت دستگاههاي دولتي نسبت به

الگوبرداري و كپي سازي و بومي كردن تكنولوژي اقدام نمايند.

4ـ دستگاههاي جديد ساخته شده از طريق موسسه استاندارد و مراكز پژوهشي و

مركز تست آزمون وزرات جهاد كشاورزي مورد ارزيابي قرار گرفته و در صورت

تائيد آنها اجاره توليد انبوه داده شود.

5ـ همزمان با اقدامات فوق دستگاههاي اجرايي ذيربط در استاهاي

برنج خيز براي صدورتعداد محدودي مجوز احداث كارخانجات شاليكوبي

با تكنولوژي وارداتي به بخش خصوصي اقدام نمايند.

 

4ـ برنامه ريزي براي استفاده بهينه از كارخانجات موجود:

جايگزيني تكنولوژي مدرن بجاي سيستم فعلي به يكباره و در كوتاه مدت امكان پذير

نمي باشد .

 

اهم اقداماتي كه براي بهبود ساختار كارخانجات شاليكوبي موجود در برنامه

كوتاه مدت ميتوان ذكر كرد بشرح ذيل پيشنهاد ميگردد:

1ـ تغيير روش خشك كردن شالي از حالت بستر خوابيده به خشك كردن بصورت غيرثابت

2ـ مجهز كردن واحدهاي شاليكوبي به وسايل اندازه گيري حرارت و رطوبت

3ـ جايگزيني پوست كن هاي غلطك لاستيكي به جاي ماشين هاي تيغه اي

4ـ استفاده از ماشين هاي سفيد كن هاي تيغه اي (به منظور سفيد كردن) بصورت سري حداقل در دو مرحله

5ـ جايگزين نمودن ماشين هاي سفيدكن سايشي بجاي ماشين هاي تيغه اي

6ـ جايگزين كردن الك هاي استوانه اي درجه بند برنج بجاي الك هاي لرزشي

7ـ استفاده از دستگاه سنگين

8ـ مجهز كردن كشاورزان به خشك كن در مزرعه براي كاستن از فشار كاري

كارخانه داران در فصل كار و خشكانيدن شلتوك بصورت اصولي تر

گرفته شده از دکتر پیمان     گروه مکانیزاسیون دانشگاه گیلان

 

نظرات شما عزیزان: